Nederlands Duits Engels

benel

Zoeken

home / advies / inleiding in studiofotografie

Professionele studiofoto's, iedereen kan ze maken!

Studiofotografie was een tijd geleden nog een kostbare bezigheid. Daarom was deze vorm van fotografie lange tijd niet bekend bij veel fotografen. Maar vandaag de dag is een professionele thuisstudio zeer betaalbaar. Benèl BV is een van de grootste leveranciers op het gebied van fotostudio's artikelen. Het grote assortiment kan daarom nogal overweldigend zijn. Dit artikel helpt u op weg bij de basics van studiofotografie en we leggen de belangrijkste termen uit.

Waarom studioapparatuur gebruiken?

Hoewel uw camera is uitgerust met een ingebouwde (popup) flitser, is het niet erg bruikbaar voor bijvoorbeeld portretfotografie. Het maakt een gezicht erg plat en vaak overbelicht. Studioverlichting is dé oplossing, om twee belangrijke redenen: het onderwerp wordt gelijkmatiger belicht, en daarnaast heeft u veel meer creatieve opties zoals highkey en lowkey belichting. Daarover later meer.

Basiskennis over schaduwen

De lengte en scherpte van een schaduw wordt bepaald door de kracht van de lichtbron, de afstand tot het onderwerp en het type licht: direct of indirect. Vergelijk dit met uw eigen schaduw: op een zonnige dag heeft u een lange, harde schaduw. Op een bewolkte dag is de schaduw niet of nauwelijks zichtbaar. Dit komt doordat de wolken hetzelfde effect hebben op het zonlicht als een diffuser op studioverlichting. Een diffuser kan bijvoorbeeld een softbox of paraplu zijn.

Voorbeeld 1 laat een onderwerp zien dat direct verlicht is met 1 flitser, wat wel het hoofdlicht genoemd wordt. Het onderwerp werpt een lange, scherpe schaduw. Voorbeeld 2 laat hetzelfde onderwerp zien, maar dan verlicht met 2 flitsers: het hoofdlicht én een invullicht, die de schaduwen van de andere kant opheldert.

Dit is de reden dat veel studioflitssets geleverd worden met twee flitsers, met ieder een softbox en/of paraplu: met twee lichtpunten kunnen de meeste studiofoto's worden gemaakt, in allerlei diverse opstellingen.

Meer lichtpunten

Naast een hoofdlicht en invullicht kunnen nog meer lampen (flitsers) worden gebruikt, bijvoorbeeld om de achtergrond apart uit te lichten.

Met 1 of meerdere achtergrondflitsers kunt u een witte achtergrond extra wit maken en eventuele schaduwen opheffen. De hoeveelheid licht en het aantal achtergrondflitsers hangt af van de grootte van de achtergrond. U kunt ook een geleidelijke lichtbundel op de achtergrond werpen, bijvoorbeeld met een conische snoot (om een lichtbundel te maken) of een kleurfilter.

Bij portretfotografie wordt een derde lichtpunt vaak ingezet als haarlicht.

Door de haren van een persoon apart te verlichten krijgt het portret meer diepte en lijkt de persoon echt los te komen van de achtergrond.

Een diffuser gebruiken

Veel flitssets worden standaard geleverd met diffusers (een softbox, octabox of flitsparaplu). Het doel hiervan is dus om een mooi gespreid licht te krijgen; hetzelfde effect wat een wolkendek met zonlicht doet op een bewolkte dag. Het onderwerp komt dan het meest natuurlijk naar voren.

Een ander voordeel is dat sterke reflecties op voorwerpen (glaswerk en dergelijke) worden weggenomen. Ook zien personen er beter en natuurlijker uit; met de ingebouwde flitser in uw camera zorgt een klein beetje zweet op het voorhoofd vaak al voor een lichte vlek.

Een softbox is de meest gebruikte oplossing. Aan de binnenkant van een softbox zit een zilveren, reflecterende laag, die het licht bundelt voordat het aan de voorkant de softbox verlaat. Dit zorgt voor een optimaal lichtrendement. Aan de voorkant zit een diffuusdoek die het licht verzacht.

Een octabox is net als een softbox ook een veel gebruikte oplossing. Het verschil tussen een octabox  en een softbox is vooral de vorm van het product. Een octabox is, zoals de naam al doet vermoeden acht (octa) hoeking waardoor en een grotere spreiding optreed dan bij een softbox. Een softbox is vaak rechthoeking of vierkant waardoor het licht meer gebundeld wordt en gericht kan worden. Ook aan de voorkant van een octabox zit een diffuusdoek die het licht verzacht. Hoe zet ik een octabox op?

Het voordeel van een flitsparaplu is dat het weinig tijd kost om hem op te zetten. Dit maakt de paraplu handig voor een mobiele fotostudio die steeds weer opgebouwd en afgebroken moet worden. In vergelijking met een softbox gaat er echter wat meer licht verloren, dus het lichtrendement is minder. Dit kan gecompenseerd worden door het vermogen van de flitser hoger in te stellen, of de flitser dichter bij het onderwerp te plaatsen.

Een ander hulpmiddel is de paraplusoftbox: een paraplu waarvan de onderkant dicht is. Dit type paraplu combineert de voordelen van een paraplu met die van een softbox.

Een reflectiescherm gebruiken

Een reflector of reflectiescherm is één van de meest gebruikte hulpmiddelen in de fotostudio. Ze kunnen funtioneren als invullicht door het licht van het hoofdlicht te reflecteren.

Veel verkochte modellen zijn de 5-in-1 reflectieschermen die, behalve wit, ook een zilveren en gouden laag hebben. Hiermee kunt u het gereflecteerde licht een kleuraccent geven.

Ook kunt u met een reflectiescherm daglicht reflecteren om zo, ook zonder flitsers, optimaal gebruik te maken van omgevingslicht.

 

Hoeveel flitsvermogen heeft u nodig?

Het vermogen van flitsers wordt uitgedrukt in Wattseconde (Ws). Het vereiste vermogen is afhankelijk van de instellingen op de camera en het onderwerp. Wij raden u aan om altijd met twee flitsers te werken, om schaduwvorming te voorkomen. Over het algemeen is voor portretfotografie en het fotograferen van kleine producten een vermogen van 2x 150 Ws voldoende. Voor modelfotografie is het handig om te beschikken over 2x 250 Ws, voor 3 a 4 personen 2x 400 Ws en voor grote groepen (familie, collega’s, circa 10 personen) 2x 800 Ws. Voor grote objecten (auto's, grote meubels, etc.) adviseren wij ook 2x 800W, of hoger. Uiteraard is dit geen wetmatigheid: specifieke toepassingen kunnen meer of minder licht vereisen. Een conische snoot bijvoorbeeld, bundelt het licht tot een smalle bundel. Hier moet met flinke kracht in geflitst worden om voldoende licht over te houden.

Belangrijk om te onthouden is dat u de hoeveelheid licht altijd kunt terugdraaien. Een krachtige flitser op halve kracht laten flitsen is geen probleem. U kunt met meer vermogen de flitser ook verder achteruit zetten, om zo meer bewegingsvrijheid te creëren.

 

Flitslicht of daglichtlampen

In tegenstelling tot flitslicht is het voordeel van continuverlichting "what you see is what you get". Dit is vanzelfsprekend vooral voor video een must, maar ook bij productfotografie erg praktisch. Een ander voordeel is dat u de camera op de automatische stand kan zetten. U hoeft dan geen handmatige instellingen te doen (ISO, diafragma, sluitertijd), zoals bij flitslicht wel moet. De camera herkent het licht als neutraal daglicht en past de instellingen automatisch aan, zodat het product zonder veel moeite goed en natuurlijk wordt vastgelegd. Dit maakt continuverlichting laagdrempelig, ook voor diegenen die weinig tot geen ervaring hebben met fotografie. Het is een veelgebruikte oplossing voor bedrijven die hun producten willen fotograferen met behulp van bijvoorbeeld een opnametafel of opnametent. Tegenwoordig wordt er steeds meer gebruik gemaakt van LED oplossingen bij studiofotografie.

Bij flitslicht maakt kunt u gebruik van studioflitsers. Dit zijn apparaten die een korte, felle lichtflits afgeven op het moment dat u een foto maakt. Een flitser kan een los apparaat zijn, maar is in de meeste gevallen ook ingebouwd in een camera. De losse flitssystemen worden veelal gebruikt in studio’s omdat zij een zeer hoge lichtopbrengst hebben. Studioflitser maken gebruik van een flitsbuis, welke na verloop van tijd eventueel vervangen moet worden. Hoe vervang ik mijn flitsbuis?

Voor portretfotografie wordt continulicht ook wel gebruikt, maar vooral voor belichting van opzij. Het is voor een model niet prettig vol in het licht te kijken. Ook worden de pupillen kleiner, wat vaak minder mooi gevonden wordt.

CRI

Als u bij (LED) verlichting kijkt zult mogelijk de term CRI een diverse keren voorbij hebben zien komen. Maar wat is een CRI-waarde? Lees hier meer over CRI.

Wat voor camera heeft u nodig?

Voor studiofotografie heeft u geen high-tech camera nodig. In principe is iedere camera waarop handmatig de ISO-waarde, sluitertijd en diafragma kunnen worden ingesteld prima. Verder is het handig om een camera te kiezen met x-contact (aansluiting voor de flitssynchronisatiekabel) of een flitsschoen bovenop de camera. Op deze flitssschoen kunt u een triggerset (draadloze flitsontspanner) aansluiten. Het ligt voor de hand een spiegelreflex te kiezen, omdat dit de meest flexibele en uitbreidbare oplossing is.

Hoe stelt u uw camera in?

Als u gebruikt maakt van flitsers is ISO100 een goed uitgangspunt, gecombineerd met sluitertijd 1/125. Dit is natuurlijk geen wetmatigheid, maar werkt vaak prima. De exacte belichting is vervolgens een samenspel van diafragma (instelling op de camera) en lichtvermogen (draaiknop op de studioflitser(s)).

Lichttechnieken gecombineerd

De foto hiernaast toont een combinatie van diverse belichtingen zoals hierboven beschreven.

Er staan flitsers op de achtergrond gericht, om ervoor te zorgen dat de schaduw van het onderwerp volledig wordt weggeflitst.

Het model wordt verlicht met een hoofdlicht, invullicht en reflectiescherm.

Het hoofdlicht werpt het meeste licht op het onderwerp. Het invullicht van links zorgt ervoor dat de schaduwen worden opgehelderd en het model meer diepte krijgt. 

De reflector (optioneel) kan een kleuraccent geven of het licht van het invullicht weerkaatsen om zo het model ook van rechts goed te belichten.

Deze opstelling resulteert in een heldere, frisse foto zonder schaduw. 

Nog meer lichttechnieken

Met studioverlichting zijn de mogelijkheden eindeloos. Laat uw creativiteit de vrije loop! Een veelgebruikte techniek is lowkey-belichting. Dit wordt bewerkstelligd met 1 flitser. Het zorgt voor een intrigerende, mysterieuze foto.

Highkey-belichting is het tegenovergestelde: het onderwerp wordt van alle kanten goed belicht en er is niet of nauwelijks sprake van enige schaduw. Dit geeft de foto een frisse, vrolijke uitstraling.

Al deze effecten kunnen worden bereikt met een standaard flitsset.

Een studioflitser aansluiten

Alle studioflitsers worden geleverd met een synchronisatiekabel. Hiermee geeft de camera aan de flitser door dat hij moet flitsen. Deze kabel wordt aangesloten op het x-contact van de camera. Als uw camera deze aansluiting niet heeft, kan deze met een hotshoe-adapter worden toegevoegd. U kunt uiteraard ook een draadloze triggerset gebruiken.

Hoe werkt de slave-functie?

Een andere manier om een flitser aan te sturen is via de slave-ontvanger in de flitser. Dit is een "oogje" dat de flitser laat reageren op ander flitslicht. Deze slave-ontvanger zit in vrijwel alle studioflitsers ingebouwd.

U kunt hiermee een onbeperkt aantal flitsers tegelijk laten afgaan. U stuurt eentje rechtstreeks aan met een synchronisatiekabel of triggerset; de rest gaat automatisch af via hun eigen ingebouwde slave-ontvanger. Wilt u weten hoe een Slave functie precies werkt? Kijk dan hier.

Een draadloze triggerset gebruiken

Draadloos werkt makkelijker: u struikelt niet over kabels en het signaal kan niet worden geblokkeerd door obstakels.

U kunt een triggerset ook uitbreiden met een of meerdere extra ontvangers, voor flitsers die te ver weg staan om met hun slave-ontvanger te reageren op ander licht. Belangrijk is dat u bij een triggerset op de zender en ontvanger hetzelfde kanaal instelt.

Wat is een instellamp?

Alle studioflitsers zijn uitgerust met een instellamp. Dit is een continu brandende lamp om u te helpen bij het opstellen van de studio. U kunt hiermee zien hoe schaduwen vallen en waar reflecties kunnen voorkomen. Als u eenmaal een opstelling heeft gevonden die werkt, kan het instellicht uit.

Waar is de testknop voor?

Als een flitser niet afgaat, kan dit diverse oorzaken hebben. Misschien zit de synchronisatiekabel er niet goed in, of werkt de triggerset niet goed (staan zender en ontvanger op hetzelfde kanaal?).

Het kan ook zijn dat de de slave-ontvanger niet goed werkt (geven de andere flitsers voldoende licht en staan ze niet te ver weg?).

U kunt vaststellen waar de oorzaak zit met de testknop. Door hierop te drukken flitst de flitser.

Zo niet, dan is misschien de flitsbuis van de flitser aan vervanging toe.

Wat is een spigot-adapter?

Bij veel flitsers en statieven wordt gesproken over een spigot-adapter. Dit is een universele aansluiting op statieven.

De meeste gangbare flitsers en daglichtlampen kunnen hier op worden aangesloten. Een vleugelmoer zorgt voor een stevige bevestiging, ook bij horizontale en verticale montage. 

Connection Plug's voor camera's

In sommige gevallen is het nodig om uw camera via een outputkabel aan te sluiten. Om de juiste outputkabel te vinden die bij uw camera past kun u terecht op de pagina: Connection plugs voor camera's